Hemochromatose is een genetische aandoening die een overmatige ophoping van ijzer in het lichaam veroorzaakt. Indien onbehandeld, kan het ernstige orgaan- en gewrichtsschade en zelfs de dood tot gevolg hebben.
Het hemochromatose-dieet stelt een persoon met hemochromatose in staat om voedsel te vermijden dat rijk is aan ijzer, evenals voedingsmiddelen die de opname van ijzer kunnen verhogen. Het dieet bestaat uit voedingsmiddelen die voldoende eiwitten en andere voedingsstoffen leveren om een optimale gezondheid te behouden zonder het lichaam te overbelasten met ijzer.
Doel van het hemochromatose-dieet
IJzer wordt als een essentiële voedingsstof beschouwd omdat het lichaam het niet kan maken; het moet worden verkregen uit voedsel.
Bij normale volwassenen wordt slechts ongeveer 10% tot 30% van het ijzer dat een persoon eet, opgenomen in de darmen. Bij mensen met hemochromatose verhoogt het hormoon hepcidine de opname met maar liefst 400%, wat leidt tot ijzerstapeling en ijzertoxiciteit.
Het hemochromatose-dieet wordt gebruikt om de opname van heem-ijzer, het type ijzer dat het gemakkelijkst in de darmen wordt opgenomen, te verminderen. Belangrijkste bronnen zijn onder meer rood vlees en orgaanvlees.
Er wordt minder aandacht besteed aan het verminderen van de opname van niet-heem-ijzer in groenten, fruit en granen. Deze voedingsmiddelen worden als gunstiger beschouwd dan niet. In plaats daarvan kunnen voedingsmiddelen die de opname van niet-heem-ijzer kunnen verhogen, worden beperkt of vermeden.
Hoe het dieet werkt
Het hemochromatose-dieet is bedoeld om te voorzien in de unieke voedingsbehoeften van een persoon met hemochromatose. Het dieet bestaat uit vers fruit, groenten, volle granen, voldoende proteïne en een beperkte hoeveelheid rood vlees, citrusvruchten, suikers en zuivelproducten. Geheel voedsel wordt waar mogelijk aangemoedigd.
Principes van een hemochromatose-dieet
Hoewel er geen formele richtlijnen zijn voor het hemochromatose-dieet, zijn er wel richtlijnen, namelijk:
- De vermindering van de consumptie van rood vlees
- Het vermijden van dierlijk vet en suiker
- Beperking van vitamine C uit alle bronnen
- Het matige gebruik van alcohol
- Verhoogde inname van volle granen, rijst en bonen
- De consumptie van thee en koffie
- Hoge inname van vers fruit en groenten
Door samen te werken met een arts en diëtist, kunt u formuleren hoeveel rood vlees u wekelijks kunt consumeren en alternatieve eiwitbronnen vinden. Hetzelfde geldt voor vitamine C en andere voedingsstoffen, zodat een gezond, uitgebalanceerd dieet kan worden gehandhaafd, ongeacht de ijzerinname.
Looptijd
Mensen met hemochromatose kunnen zich onder de hoede van een arts langdurig aan het hemochromatose-dieet houden. Regelmatig laboratoriumwerk is vereist om ervoor te zorgen dat het ijzergehalte binnen de normale grenzen blijft.
Dieetaanpassingen kunnen nodig zijn als de niveaus te hoog of te laag worden. Als het niet wordt gecontroleerd, kan een hemochromatose-dieet ervoor zorgen dat het ijzergehalte buitensporig daalt, wat leidt tot bloedarmoede door ijzertekort en de tijdelijke stopzetting van het dieet.
Omdat de symptomen van bloedarmoede die van hemochromatose kunnen nabootsen, is het belangrijk om uw arts te raadplegen als u extreme vermoeidheid of zwakte ervaart tijdens het hemochromatose-dieet. Alleen een bloedtest kan uitwijzen of uw ijzerniveaus te hoog of te laag zijn.
Breng nooit veranderingen in het voedingspatroon aan zonder eerst uw zorgverzekeraar te raadplegen.
Wat te eten
Er zijn voedingsmiddelen op het hemochromatose-dieet die u kunt eten en andere die moeten worden vermeden of beperkt. Niet-conforme voedingsmiddelen zijn voedingsmiddelen die ofwel te veel ijzer afgeven of de opname van heem- en / of niet-heem-ijzer verhogen.
Compatibele voedingsmiddelenYoghurt
Kaas
Gevogelte
Vis (inclusief ingeblikte rish)
Eieren
Noten en zaden
Bonen en peulvruchten
Tofu
Volkoren
Broccoli
Spinazie
Fig
Rabarber
Appels
Avocado
Olijfolie
Zwarte thee
Koffie
Cacao
Meer dan een beperkte hoeveelheid rood vlees
Meer dan een beperkte hoeveelheid citrusvruchten
Dierlijk vet
Alcohol
Suikers
Levensmiddelenadditieven met ijzer-EDTA of gechelateerd ijzer
Mensen met erfelijke hemochromatose moeten ook rauwe schelpdieren vermijden, omdat deze een soort bacterie bevat - genaamdVibrio vulnificus- waarvan bekend is dat het dodelijk is bij mensen met een hoog ijzergehalte.
Voedingsmiddelen die de ijzerabsorptie verminderen
Er zijn voedingsmiddelen in het hemochromatose-dieet die gunstig zijn omdat ze de opname van ijzer in de darmen belemmeren.Een typische maaltijd zou meer voedingsmiddelen bevatten die rijk zijn aan de volgende verbindingen:
- Calcium: Calcium in melk, groene bladgroenten, soja en vette vis zou de opname van ijzer in de darmen vertragen. Het is echter alleen bij hogere doses (ongeveer 300 tot 600 milligram) dat deze voedingsmiddelen een chelerend (ophelderend) effect lijken te hebben.
- Phosvitin: Eieren bevatten een eiwit genaamd phosvitin dat zich bindt aan ijzer en helpt om het uit het lichaam te verwijderen. Hoewel eidooiers rijk zijn aan ijzer, helpt fosvitine de hoeveelheid ijzer die het lichaam eruit opneemt te beperken.
- Oxalaten: deze plantaardige verbindingen die worden aangetroffen in spinazie, boerenkool, bieten, noten, chocolade, thee, tarwezemelen, rabarber en aardbeien, zouden de opname van niet-heem-ijzer verlagen. Hoewel spinazie rijk is aan ijzer, lijken oxalaten hun opname te beperken.
- Fytaat: deze opgeslagen vorm van fosfor die wordt aangetroffen in walnoten, amandelen, gedroogde bonen, linzen, granen en volle granen, belemmert ook de opname van heemijzer.
- Polyfenolen: deze plantaardige chemicaliën die worden aangetroffen in koffie, cacao, pepermunt en appels, zijn een belangrijke remmer van de opname van heem-ijzer.
- Tannines: deze organische verbindingen die in zwarte thee, druiven, gerst, veenbessen en gedroogd fruit worden aangetroffen, binden zich aan ijzer en helpen bij de verwijdering uit het lichaam.
Zweedse cacao en bladthee kunnen de ijzeropname met maar liefst 90% remmen. Een kopje koffie, dat rijk is aan tannine en chlorogeenzuur, kan de absorptie tot 60% remmen.
Voedingsmiddelen die de ijzeropname verhogen
Rood vlees is niet het enige voedsel waarover u zich zorgen moet maken als u aan een hemochromatose-dieet begint. Sommige anders voedzame voedingsmiddelen kunnen de opname versterken en ijzerstapeling bevorderen. Waaronder:
- Citrus: Vitamine C is een van de krachtigste versterkers van niet-heem-ijzerabsorptie. Een inname van 100 milligram (gelijk aan twee 8-ounce glazen sinaasappelsap) kan de ijzerabsorptie verviervoudigen.Naast citrus zijn andere rijke bronnen van vitamine C onder meer tomaten, guaves en rode paprika's.
- Alcohol: de opname van niet-heemijzer neemt met ongeveer 10% toe wanneer alcohol aan een maaltijd wordt toegevoegd. Wijn en sterke drank lijken hetzelfde effect te hebben.
- Suiker: Suiker en voedingsmiddelen met veel suikers (inclusief fructose-glucosestroop) kunnen de opname van niet-heemijzer met wel 300% verhogen.
Van bètacaroteen dat wordt aangetroffen in felgekleurd voedsel zoals wortels, zoete aardappelen, bieten en rode en gele paprika's, wordt ook gedacht dat het de ijzerabsorptie bevordert. Toch wegen hun voedingsvoordelen op tegen de mogelijke risico's en worden voedingsmiddelen die rijk zijn aan bètacaroteen niet uitgesloten van het hemochromatose-dieet.
Andere Overwegingen
Mensen met hemochromatose mogen voedsel niet langzaam koken in gietijzer, omdat een deel van het ijzer uit potten en koekenpannen kan worden overgebracht naar voedsel (vooral in langzaam gekookt voedsel). Vooral tomaten zijn vatbaar voor ijzeropname als ze in gietijzer worden gekookt en kunnen zelfs een metaalachtige smaak krijgen.
Een woord van Verywell
Het hemochromatose-dieet is niet bedoeld om af te vallen en ook niet om zonder toezicht te worden gebruikt. Het vereist de regelmatige input van uw arts met routinematige bloedtesten om uw ijzerniveaus te controleren. Het mag niet worden gebruikt tijdens de zwangerschap of bij iemand die geen hemochromatose heeft.
Als u andere chronische gezondheidsproblemen heeft, zoals diabetes of hartaandoeningen, moet het dieet onder leiding van een arts of gediplomeerd diëtist verder worden aangepast.
