Het is moeilijk te generaliseren hoe mensen op het onderwerp dood zullen reageren, omdat ieder van ons uniek is, maar we voelen ons over het algemeen ongemakkelijk bij de gedachte aan onze eigen sterfelijkheid. Wat echter vaak aan dit onbehagen ten grondslag ligt, is het denken aan het stervensproces en de angst voor een langdurige of pijnlijke dood, in plaats van aan de staat van dood zijn.
Ironisch genoeg schijnen weinigen zich af te vragen wat er met hun stoffelijk overschot gebeurt vlak nadat de dood is ingetreden, ondanks dat ze een leven lang in hetzelfde lichaam rondlopen en ons best doen om ervoor te zorgen. Hier is een tijdlijn van de betrokken processen, ervan uitgaande dat de overledene ongestoord blijft, inclusief de overgang van primaire slapheid naar secundaire slapheid.
Op het moment van overlijden
We denken vaak aan het moment van overlijden als het moment waarop de hartslag en ademhaling stoppen. We leren echter dat de dood niet onmiddellijk is. Er wordt nu gedacht dat onze hersenen ongeveer 10 minuten blijven "werken" nadat we dood zijn gegaan, wat betekent dat onze hersenen zich op de een of andere manier bewust kunnen zijn van onze dood. Het onderzoek is echter nog maar heel voorlopig.
In de ziekenhuisomgeving zijn er een paar vereisten die artsen gebruiken om de dood te definiëren. Deze omvatten de afwezigheid van een pols, de afwezigheid van ademhaling, de afwezigheid van reflexen en de afwezigheid van pupilvernauwing als reactie op een fel licht. In een noodsituatie zoeken paramedici naar de vijf tekenen van onomkeerbare dood om te bepalen wanneer reanimatie niet mogelijk is.
De definitie van hersendood omvat de afwezigheid van hersenstamreflexen, het onvermogen om te ademen zonder een beademingsapparaat en neurologische niet-reactievermogen. De diagnose wordt gebruikt om een wettig overlijden te verklaren, zoals vóór een orgaandonatie.
Nadat de dood is bevestigd, is de tijdlijn van fysieke processen als volgt.
Om uur 1
Op het moment van overlijden ontspannen alle spieren in het lichaam, een toestand die primaire slapheid wordt genoemd. Oogleden verliezen hun spanning, de pupillen verwijden zich, de kaak kan openvallen en de gewrichten en ledematen van het lichaam zijn flexibel.
Met het verlies van spanning in de spieren zal de huid doorzakken, waardoor prominente gewrichten en botten in het lichaam, zoals de kaak of heupen, geprononceerd kunnen worden. Naarmate de spieren ontspannen, neemt de tonus van de sluitspier af en zullen urine en ontlasting passeren.
Binnen enkele minuten nadat het hart is gestopt, zorgt een proces dat bleekheid wordt genoemd ervoor dat het lichaam bleek wordt omdat het bloed uit de kleinere aderen in de huid stroomt. Dit proces is mogelijk beter zichtbaar bij mensen met een lichte huid dan bij een donkere huid.
Het menselijk hart klopt meer dan 2,5 miljard keer tijdens de gemiddelde menselijke levensduur en circuleert ongeveer 5,6 liter (6 liter) bloed door de bloedsomloop.
Tegelijkertijd begint het lichaam af te koelen vanaf de normale temperatuur van 37 C (98,6 F) totdat het de omgevingstemperatuur eromheen bereikt. Bekend als algoritmische mortis of de ‘doodskoude’, volgt de afname van de lichaamstemperatuur een enigszins lineair verloop: 1,5 graden per uur.
De verwachte afname van de lichaamstemperatuur tijdens algoritmen kan forensische wetenschappers helpen bij het benaderen van het tijdstip van overlijden, ervan uitgaande dat het lichaam niet volledig is afgekoeld of is blootgesteld aan extreme omgevingstemperaturen.
Op uren 2 tot 6
Omdat het hart geen bloed meer pompt, begint de zwaartekracht het naar de delen van het lichaam te trekken die zich het dichtst bij de grond bevinden (pooling), een proces dat livor mortis wordt genoemd.
Als het lichaam lang genoeg (enkele uren) ongestoord blijft, kunnen de delen van het lichaam die het dichtst bij de grond liggen een roodpaarse verkleuring ontwikkelen (die lijkt op een blauwe plek) door het ophopende bloed. Balsemers noemen dit soms de "postmortale vlek".
Vanaf ongeveer het derde uur na de dood, veroorzaken chemische veranderingen in de lichaamscellen dat alle spieren verstijven, ook wel rigor mortis genoemd. Bij rigor mortis zijn de oogleden, kaak en nek de eerste aangetaste spieren.
In de komende uren zal rigor mortis zich verspreiden in het gezicht en naar beneden door de borst, buik, armen en benen totdat het uiteindelijk de vingers en tenen bereikt.
Interessant is dat de oude gewoonte om munten op de oogleden van de overledene te plaatsen mogelijk voortkwam uit de wens om de ogen gesloten te houden, aangezien rigor mortis hen het snelst treft. Het is ook niet ongebruikelijk dat zuigelingen en jonge kinderen die sterven, geen rigor mortis vertonen, mogelijk vanwege hun kleinere spiermassa.
Op uren 7 tot 12
Maximale spierstijfheid door het hele lichaam treedt op na ongeveer 12 uur als gevolg van rigor mortis, hoewel dit wordt beïnvloed door de leeftijd, fysieke conditie, geslacht, luchttemperatuur en andere factoren van de overledene.
Op dit punt zijn de ledematen van de overledene moeilijk te bewegen of te manipuleren. De knieën en ellebogen worden licht gebogen en vingers of tenen kunnen ongewoon krom lijken.
Om uur 12 en daarna
Na het bereiken van een toestand van maximale rigor mortis, zullen de spieren los beginnen te raken als gevolg van voortdurende chemische veranderingen in de cellen en inwendig weefselverval. Het proces, ook wel bekend als secundaire slapheid, vindt plaats over een periode van één tot drie dagen en wordt beïnvloed door externe omstandigheden zoals temperatuur (koude vertraagt het proces).
Tijdens secundaire slapheid begint de huid te krimpen, waardoor de illusie ontstaat dat haar en nagels groeien. Rigor mortis verdwijnt dan in de tegenovergestelde richting - van de vingers en tenen tot het gezicht - gedurende een periode van maximaal 48 uur.
Zodra de secundaire slapheid is voltooid, zullen alle spieren van het lichaam weer ontspannen zijn.
Een woord van Verywell
Vanaf het moment van overlijden beginnen fysieke veranderingen in het lichaam plaats te vinden. De klassieke rigor mortis of verstijving van het lichaam (waarvan de term "stiffs" is afgeleid) begint ongeveer drie uur na het overlijden en is maximaal rond 12 uur na het overlijden. Vanaf ongeveer 12 uur wordt het lichaam weer slapper dan op het moment van overlijden.
Sommige mensen willen niet nadenken over de veranderingen in het lichaam na de dood, terwijl anderen dat wel willen. Iedereen is anders, en het is een heel persoonlijke beslissing.
Voor degenen die het willen weten, leren we echter dat de lichamelijke veranderingen die tot de dood en na de dood leiden, niet zomaar willekeurige ontbinding zijn. Onze lichamen zijn eigenlijk ontworpen om op een bepaald moment op een geprogrammeerde manier stil te staan en te sterven.
