.jpg)
Zwaartekrachtafbeeldingen / Getty-afbeeldingen
Catatonie is een psychomotorisch syndroom dat wordt gekenmerkt door ongebruikelijke bewegingsstoornissen. Catatonisch gedrag kan zich manifesteren als traag of gebrek aan beweging (achterlijk of akinetisch type), overmatige en geagiteerde bewegingen (opgewonden type) of gevaarlijke fysiologische veranderingen (kwaadaardig type).
Geschat wordt dat 10% van de acute psychiatrische patiënten catatonie heeft, deze aandoening kan levensbedreigend zijn, maar is ook zeer goed te behandelen.
Zwaartekrachtafbeeldingen / Getty-afbeeldingen
Soorten catatonisch gedrag
Door de jaren heen hebben psychiaters catatonisch gedrag onderverdeeld in drie hoofdtypen. Deze typen zijn niet officieel, in de zin dat ze gecodificeerd zijn in de "Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders" (DSM-5).
De typen zijn echter nuttig voor zowel clinici als patiënten om de verschillende manieren waarop katatonisch gedrag kan optreden, te begrijpen. De soorten catatonisch gedrag zijn onder meer:
- Achterlijke of akinetische katatonie
- Opgewonden katatonie
- Kwaadaardige of dodelijke catatonie
Achterlijk of akinetisch katatoniegedrag
Een vertraagde of akinetische vorm van katatonie wordt gekenmerkt door vertraagde of gebrek aan beweging. Een persoon met vertraagde katatonie kan op zijn plaats bevroren lijken. Ze zullen waarschijnlijk niet op u reageren als u hen vragen stelt, en ze zullen zelfs niet reageren op harde geluiden of visuele prikkels. Als ze wel interactie met je hebben, zal het waarschijnlijk je woorden of bewegingspatronen kopiëren.
Gedragingen die kenmerkend zijn voor dit type kunnen zijn:
- Onbeweeglijkheid
- Mutisme
- Staren
- Stijfheid
- Catalepsie
- Echolalie en echopraxie
Opgewonden Catatonia-gedrag
Opgewonden katatonie bestaat aan de andere kant van het spectrum van achterlijke of akinetische katatonie, en komt ook minder vaak voor.Dit type wordt gekenmerkt door snelle of overmatige bewegingen. Iemand met het opgewonden type catatonie zal veel meer beweging hebben, maar deze bewegingen zullen zinloos, impulsief en geagiteerd zijn.
Gedragingen die kenmerkend zijn voor dit type kunnen zijn:
- Ernstige psychomotorische agitatie
- Delirium
- Mimicry
- Impulsiviteit
Kwaadaardig of dodelijk gedrag bij catatonie
Kwaadaardige of dodelijke catatonie wordt vaak geassocieerd met het opgewonden type. Wanneer catatonie onbehandeld blijft, kan dit leiden tot autonome ontregeling (inclusief drastische veranderingen in bloeddruk, hartslag, temperatuur en ademhalingsfrequentie) en veranderde bewustzijnsniveaus.
Dit type katatonie kan dodelijk zijn en vereist onmiddellijke medische aandacht. Het gedrag en de symptomen zijn onder meer:
- Hyperthermie
- Bloeddruk verandert
- Hartslag verandert
- Veranderingen in de ademhalingssnelheid
- Delirium
- Zweten
Symptomen
Symptomen van catatonie zijn breed en zullen verschillen afhankelijk van het type catatonie dat wordt ervaren. De DSM-5 categoriseert catatonie echter niet in zijn drie gedragstypes. In plaats daarvan vereist de DSM-5 dat een persoon ten minste drie van de onderstaande symptomen ervaart om de diagnose catatonie te krijgen:
- Stupor of catalepsie
- Mutisme
- Wasachtige flexibiliteit
- Negativisme
- Poseren
- Maniërismen
- Stereotypie
- Agitatie of grimassen
- Echolalia
- Echopraxie
Mensen met katatonie kunnen ook ontwenningsverschijnselen vertonen en weigeren te eten, wat kan leiden tot ondervoeding en uitdroging, evenals tot incontinentie. Dit zijn niet per se symptomen van catatonie, maar eerder de gevolgen van catatonisch gedrag.
Mensen met catatonie kunnen handelen of lijken alsof ze zich niet bewust zijn van hun omgeving. Veel mensen die herstellen van catatonie melden echter dat ze het zich herinneren en volledig op de hoogte waren tijdens hun catatonische toestand.
Oorzaken
De pathofysiologie van catatonie is onduidelijk. Er zijn echter een paar theorieën. Sommige wetenschappers vermoeden dat onregelmatigheden in bepaalde neurotransmittersystemen bijdragen aan catatonie. Deze omvatten het gamma-aminoboterzuur (GABA) en glutamaatsystemen.
Hersenbeeldvormingsstudies geven ook aanwijzingen voor de biologie van catatonie. Sommige rapporten hebben verminderde activiteit in rusttoestand en verminderde taakactivering in de motorische gebieden van de frontale en pariëtale cortex gevonden.
Andere rapporten hebben verhoogde activiteit gevonden in premotorische gebieden, met name in katatonie van het akinetische type. Uiteindelijk moet er meer onderzoek worden gedaan om conclusies te trekken over hersenactiviteit en katatonie.
Het is waarschijnlijk moeilijk om een enkele biologische oorzaak van catatonie te identificeren, omdat dit syndroom een groot aantal mogelijke oorzaken heeft.
Catatonie wordt in verband gebracht met meer dan 100 medische aandoeningen. Deze aandoeningen omvatten:
- Metabool
- Auto immuun
- Ontstekingsremmend
- Besmettelijk
- Neoplastisch
- Middelengebruik (antipsychotica, immunosuppressiva, antibiotica, illegale drugs)
Een studie uit 2020 onderzocht zelfs een geval van catatonie bij een man met COVID-19. De studie stelt dat vanwege zijn neuro-invasieve kenmerken en geen andere medische verklaring, de SARS-coV-2 catatonie veroorzaakte bij deze patiënt. Dit is het eerste onderzoek dat catatonie in verband brengt met het coronavirus.
Diagnose
Historisch gezien werd catatonie uitsluitend geclassificeerd als een subtype van schizofrenie. In 1994 werd "catatonie secundair aan een medische aandoening" aan de DSM toegevoegd, omdat duidelijk was geworden dat mensen met veel aandoeningen catatonie kunnen hebben.
In 2013 veranderde de nieuwe DSM-5 de classificatie van catatonie verder en vermeldt het nu als een onafhankelijk syndroom, evenals een specificatie voor 10 primaire diagnoses.
De categorie catatonie van de DSM-5 omvat deze diagnoses:
- Catatonie geassocieerd met een andere psychische stoornis (specificatie catatonie)
- Catatonische aandoening als gevolg van een andere medische aandoening
- Niet gespecificeerde catatonie
Er is geen laboratoriumtest die catatonie kan diagnosticeren. Als er echter catatonie wordt vermoed, kan een arts onder meer een volledig bloedbeeld, een metabool panel, serumijzer, cerebrospinale vloeistofanalyse en medicatiescreening bestellen om onderliggende aandoeningen of mogelijke oorzaken uit te sluiten.
Als catatonie wordt vermoed, zal uw arts een grondige neuropsychiatrische evaluatie uitvoeren. Dit omvat het gebruik van hulpmiddelen voor het screenen van catatonia, zoals de Bush-Francis Catatonia Rating Scale, de Northoff Catatonia Rating Scale en de Braunig Catatonia Rating Scale.
Om de diagnose catatonie te krijgen, moet een persoon voldoen aan de criteria die zijn uiteengezet in de DSM-5, inclusief drie van de twaalf eerder genoemde symptomen.
Potentieel voor verkeerde diagnose
Er is een aanzienlijke kans dat catatonie verkeerd wordt begrepen of verkeerd wordt gediagnosticeerd voor een andere aandoening. De klinische symptomen van veel psychiatrische aandoeningen overlappen met catatonie.Uw arts moet rekening houden met andere mogelijke aandoeningen bij het diagnosticeren van catatonie. Deze omvatten:
- Niet-catatonische verdoving
- Encefalopathie
- Beroerte
- Stijf-persoon-syndroom
- ziekte van Parkinson
- Locked-in-syndroom
- Kwaadaardige hyperthermie
- Status epilepticus
- Autisme
- Ernstige obsessief-compulsieve stoornis
- Electief mutisme
- Extrapiramidale bijwerkingen
- Niet-convulsieve status epilepticus
- Abulia of akinetisch mutisme
- Vegetatieve staat
Behandeling
Het is erg belangrijk om een behandeling voor catatonie te zoeken. Deze aandoening is niet alleen ongelooflijk levensbeperkend, maar het kan ook leiden tot levensbedreigende complicaties. Gelukkig is catatonie zeer goed te behandelen en is er een goede prognose voor behandeling.
Klinisch bewijs ondersteunt twee belangrijke behandelingsroutes voor catatonie: gebruik van benzodiazepinen en elektroconvulsietherapie.
Medicatie
Een systematische review uit 2018 wees uit dat benzodiazepinen de meest bestudeerde behandeling voor catatonie zijn. Van deze onderzoeken was lorazepam het meest onderzochte medicijn, met doseringen variërend van 2 milligram (mg) tot 16 mg per dag.
Remissie van catatonie in deze onderzoeken varieerde van 66-100%. Patiënten met catatoniesymptomen op de langere termijn reageren mogelijk niet zo goed op de behandeling.
Clozapine is een ander voorgeschreven medicijn dat wordt gebruikt om katatonie te behandelen, meestal als een tweedelijnsbehandeling wanneer benzodiazepinen niet effectief zijn of niet worden verdragen.
Een onderzoek uit 2012 wees uit dat clozapine effectief was bij het genezen van katatonie, maar dat het een langzame titratie vereist, nauwlettend gevolgd door een arts, en het duurt ongeveer zeven weken om de symptomen van katatonie te verhelpen.
Het is essentieel op te merken dat, afgezien van clozapine, antipsychotica moeten worden vermeden bij mensen met catatonie. Antipsychotica kunnen de symptomen van catatonie zelfs verergeren, wat nog een reden is dat een nauwkeurige diagnose zo belangrijk is.
Elektroconvulsietherapie
Elektroconvulsietherapie (ECT) is effectief voor de behandeling van katatonie, maar wordt meestal gebruikt als een tweedelijnsbehandeling nadat medicatie is geprobeerd. ECT wordt doorgaans bilateraal uitgevoerd, of aan beide zijden van de hersenen, en met een gemiddelde snelheid van drie keer per week. Het slagingspercentage bij het overmaken van catatonie varieert van 59-100% in het bestaande onderzoek.
In zeldzame gevallen kan ECT worden gebruikt als eerstelijnsbehandeling voor mensen met kwaadaardige katatonie en levensbedreigende symptomen. Dit wordt doorgaans drie tot vijf dagen dagelijks toegediend.
Een reden waarom ECT niet de voorkeur heeft boven medicatie, is dat er cognitieve bijwerkingen kunnen zijn. Veel mensen die met ECT worden behandeld, vertonen na de behandeling geheugenverlies of -stoornis. Uw arts zal de voor- en nadelen van ECT bespreken, in relatie tot uw unieke situatie, voordat hij het aanbeveelt.
